Sla de maat!

Hartstilstand of plotse dood is meestal het gevolg van hartritmestoornissen waarbij de pompfunctie van het hart – bloed doorheen het lichaam circuleren – stopt. Hierdoor krijgen de spieren en organen geen zuurstof meer, wat ernstige gevolgen kan hebben en zelfs tot de dood leidt indien geen onmiddellijke hulp geboden wordt om het hart herop te starten. De term kan verwarrend zijn, aangezien het hart niet altijd effectief stopt met slaan, maar soms juist zeer snel en chaotisch trilt of fibrilleert. Het hart zelf stopt dus niet altijd met kloppen, maar de hartfunctie – bloed rondpompen – stopt wel.

Een hartstilstand is moeilijk te voorspellen en kan iedereen overkomen, ongeacht de leeftijd. Soms komt het voor zonder enig voorafgaand symptoom. Snel hulp bieden is dus van cruciaal belang. Dat kan door middel van hartmassage en beademing, maar de enige echte doeltreffende remedie is een schok van een externe defibrillator, die het hart terug opstart. Daarom is een goede kennis van eerste hulp en de werking van een defibrillator van levensbelang.

Iemand die plots het bewustzijn verliest en niet ademt, lijdt hoogstwaarschijnlijk aan een hartstilstand. Om dit te controleren volgt u de volgende stappen: spreek de persoon in kwestie duidelijk aan en schud lichtjes met zijn/haar heupen.
Kijk vervolgens naar de borstkas van het slachtoffer en kijk of deze nog beweest.

De mond van het slachtoffer benaderen, is niet aangewezen tijdens de Covid-19-crisis.
Wanneer u geen reactie noch ademhaling waarneemt, belt u het noodnummer 112 en begint u met de hartmassage (100 tot 120 borstcompressies per minuut).

Naar schatting worden er in België dagelijks zo’n 30 mensen buiten het ziekenhuis getroffen door een hartstilstand. Zonder snelle hulp overleeft slechts zo’n 5% à 10% ervan. Jaarlijks sterven er in ons land bijgevolg tussen de 10.000 en de 15.000 personen aan een plotse dood, dat zijn er meer dan de slachtoffers van aids, borstkanker en longkanker samen. Dit aantal zou dan met een snelle en doeltreffende interventie sterk kunnen dalen. Daarom is een goede kennis van de te overlopen stappen bij een reanimatie van levensbelang.

Ondanks dat hartstilstand iedereen kan treffen, zijn er bepaalde risicofactoren die de kans erop verhogen. De aandoening treft voornamelijk oudere mensen, maar ook jongeren kunnen er het slachtoffer van worden. De belangrijkste risicofactor voor een hartstilstand is een hartaanval (zie ook “Het verschil tussen een hartstilstand, hartaanval en hartfalen”). Het grootste deel van de hartstilstanden wordt er namelijk door veroorzaakt.

Kort samengevat onderscheiden we volgende risicofactoren:

• Hartfalen
• Familiale voorgeschiedenis van hartstilstand
• Sommige aangeboren hartaandoeningen
• Hartaanval en zijn risicofactoren:
  • Roken
  • Diabetes
  • Overgewicht
  • Gebrek aan lichaamsbeweging
  • Hoge bloeddruk
  • Hoge cholesterolspiegel

Spreek erover met uw arts als u vragen heeft!

Een hartstilstand heeft vaak geen symptomen of waarschuwingssignalen. Het is dus moeilijk te voorspellen, noch er zich op voor te bereiden. Deze aandoening is de meest voorkomende oorzaak van plotse dood, waarbij een ogenschijnlijk gezonde persoon binnen het uur na het begin van symptomen kan sterven. Ongeveer de helft van de hartstilstanden doen zich voor bij ‘gezonde’ personen die lijden aan een niet gekende vernauwing van de kransslagaders.

Toch zijn er bepaalde waarschuwingssignalen waar u best rekening mee houdt, zoals de symptomen van hartaanval: pijn in de borststreek en de linkerarm, kortademigheid. Als u deze ongemakken waarneemt, raadpleegt u best zo snel mogelijk een dokter. Ook plots bewustzijnsverlies zonder aanleiding of plotse, hevige, zeer snel hartkloppingen (>200/min) met de neiging tot flauwvallen kunnen gevaartekenen zijn.

Wanneer een slachtoffer van hartstilstand stabiel genoeg is om te transporteren, zal hij/zij naar het ziekenhuis gebracht worden. Daar wordt onmiddellijk nagegaan of een acute hartaanval (zie ook “Het verschil tussen hartstilstand, hartaanval of hartfalen”) de oorzaak was van de hartstilstand aan de hand van een elektrocardiogram – een scan van de elektrische activiteit van het hart. Indien dit het geval is, zal de verstopping van de kransslagader verholpen worden aan de hand van een dotter- en stentbehandeling. Hierbij wordt de vernauwing van de ader opengerekt met een klein ballonnetje, waarna een stent – een soort van kleine balpenveer – geplaatst wordt om de vaatwand te ondersteunen.

Vervolgens zal het slachtoffer gedurende 24u gekoeld worden tot 37°C, of in sommige gevallen zelfs tot 32°C. Dit voorkomt ergere schade aan de hersenen en andere vitale organen en zal het herstel achteraf bespoedigen. Indien er geen infarct (hartaanval) aan de basis van de hartstilstand lag, zal het medisch team nagaan wat wel de oorzaak was, en een aangepaste behandeling uitstippelen. Als er geen behandelbare aandoening gevonden wordt, zal het medisch team nagaan of de implantatie van een interne defibrillator vereist is.

Bij een hartstilstand stopt het hart met kloppen, waardoor er geen bloed meer rondgepompt wordt doorheen het lichaam. Hierdoor krijgen de hersenen en andere organen geen levensnoodzakelijke zuurstof meer.

De nawerkingen van een hartstilstand zijn afhankelijk van hoe snel een slachtoffer hulp krijgt. Bij elke minuut die voorbijgaat zonder hartmassage of externe schok om het hart terug op te starten, daalt de overlevingskans met 10% en wanneer het slachtoffer geen hulp krijgt binnen de eerste 4 tot 6 minuten na de hartstilstand, is de kans op overlijden 90 à 95%. In geval van overleving kunnen de gevolgen zeer veelzijdig zijn, gaande van volledig herstel tot een zware blijvende handicap.

Ook wanneer bijtijds hulp geboden wordt, kan er schade optreden aan de hersenen of andere organen, veroorzaakt door het zuurstofgebrek. Na 4 tot 6 minuten beginnen de hersencellen al onherstelbaar beschadigd te geraken en daarna lopen ook andere organen schade op. Soms is deze van blijvende aard, in andere gevallen is volledige genezing mogelijk.

Wanneer u eenmaal een hartstilstand gehad heeft, loopt u een hoger risico om nog een mee te maken. Daarom is het belangrijk om uw huisarts of cardioloog regelmatig raad te plegen, zij zullen indien nodig de best mogelijke behandeling voorschrijven voor uw specifiek geval.